Praktijkvoorbeeld: De traboules in Lyon
Thema: Bewonersprofijt
Toegang tot particulier historisch erfgoed als een win-win voor bezoekers en bewoners
Hoe deel je cultureel erfgoed met de wereld wanneer de inwoners liever hun deuren gesloten houden – letterlijk? Rond de traboules in de Franse stad Lyon bestaat al decennia deze zoektocht naar een evenwicht tussen hoogwaardig toeristisch aanbod en een aangename leefomgeving voor de bewoners. Dit leidde in 1990 tot een destijds unieke oplossing: de ‘Cour/Traboule’-overeenkomst. Hoe staat het ervoor in 2024? Delphine Godefroy, contactpersoon voor toeristische gidsen bij ONLYLYON Toerisme en Congres, vertelt ons meer.
De traboules in Lyon zijn verborgen passages van de ene naar de andere straat. Tweehonderd zijn het er in totaal, gebouwd om je gemakkelijk te kunnen bewegen door een stad die altijd ruimte tekortkwam. De passages dateren uit verschillende eeuwen, van de Renaissance tot de negentiende eeuw. In stijl variëren ze van strak functioneel tot overdadig versierd. Ze voeren soms door de mooiste kleine binnenplaatsen, die men in Lyon ‘miraboules’ noemt.
‘Cour/Traboule’-overeenkomst
De traboules bevinden zich in de oudste delen van Lyon, vooral in de beroemde wijk Vieux Lyon. Vaak betreft het privéterrein. Afgesloten door een deur, ligt dit fascinerende erfgoed achter de vaak neutrale gevels verborgen als een verrassing. Dit prikkelt uiteraard de verbeelding, aldus Delphine Godefroy. “Mensen willen deze parels ontdekken. Voor toeristen zijn de traboules een ware trekpleister, zeker sinds Lyon in december 1998 op de lijst van UNESCO-erfgoed kwam te staan. En ook de Lyonnais komen er graag.”
Helaas leidt dit ook tot overlast. “Bewoners kunnen ernstig gestoord worden door de drukte en het lawaai van bezoekers tussen de hoge muren en door het afval dat ze achterlaten,” vertelt Delphine. Al meer dan 30 jaar bestaat er daarom de ‘Cour/Traboule’-overeenkomst tussen de bewoners en de stad: in ruil voor open deuren overdag, investeert de gemeente in het onderhoud, de restauratie, de verlichting en het schoonmaken van de passages. Ook gedragsverandering van bezoekers en hun gidsen wordt ondersteund om de rust en privacy van de bewoners te respecteren. Maar een evenwicht vinden blijft een uitdaging, zeker nu Lyon al jaren meer bezoekers ontvangt – de coronaperiode uitgezonderd.
Naast een groeiende stroom bezoekers beïnvloedt sinds de pandemie ook thuiswerken het sentiment van de bewoners. Delphine: “Mensen houden ervan om in onze oude stad te wonen om het gevarieerde dienstenaanbod en de levendigheid. Maar je op je werk concentreren is moeilijk wanneer er constant groepen bezoekers voorbijkomen onder je raam.” Ze vervolgt: “Zelfs als de gids bezoekers aanspoort om stil te blijven, draagt hun stem ver in deze smalle steegjes en kleine binnenplaatsen. De laatste ontwikkeling is dan ook dat bewoners er vaker voor kiezen om hun deuren toch gesloten te houden.”
Onderwerp van discussie in erfgoedbijeenkomsten
De groeiende ontevredenheid onder bewoners wordt voornamelijk behandeld via de (semi-)gemeentelijke consultatiestructuur onder het thema ‘Erfgoed’. Hiervoor lenen zich met name de maandelijkse wijkraadvergaderingen en de jaarlijkse vergadering over erfgoed in het stadhuis. Samen zoeken de gemeente, de wijkraad, de woningeigenaren, de verenigingen van bewoners en gidsen en het toerismebureau naar manieren om in te spelen op de recente ontwikkelingen. Delphine: “Sommige oplossingen blijken dan heel praktisch, zoals verspreiding van een actuele lijst van alle traboules die toegankelijk zijn voor het publiek ter ondersteuning van de gidsen en het toerismebureau. Maar dat voorkomt niet dat bewoners soms besluiten de deur op maandag gesloten te houden na een lang weekend met veel bezoekers.”
Een andere oplossing wordt gezocht in spreiding van bezoek. Delphine: “Omdat bezoekers steeds langer in onze stad blijven, kunnen we hen aanmoedigen andere wijken te verkennen, zoals de hellingen van Croix-Rousse en het Presqu'île, waar samen ongeveer driehonderd traboules en miraboules zijn.” Informatie hierover wordt verstrekt via de communicatiemiddelen van het toerismebureau en door reisadviseurs. En in het gratis magazine ‘À la Lyonnaise’, gericht op zowel bewoners als bezoekers.
Omdat bezoekers steeds langer in onze stad blijven, kunnen we hen aanmoedigen andere wijken te verkennen.
Dialoog met de bewoners
Maar het belangrijkste blijft de dialoog met de bewoners. “Het is voor de gemeente de beste manier om toegang tot ons fascinerende erfgoed te behouden,” stelt Delphine. Ze verduidelijkt: “Voor het toerismebureau van Lyon hebben de inwoners altijd al een bijzondere plaats ingenomen, zeker in de bepaling van strategie en activiteiten. Maar hun positie en hun rol hebben de afgelopen jaren aanzienlijk meer aandacht gekregen.” Ze vervolgt: “Onder andere gedreven door verschillende ranglijsten (GDS) heeft ONLYLYON het thema bewonersparticipatie in 2023 krachtig aangepakt. Ook certificeringen (ISO 20121 en Afnor gelabeld RSE) spoorden het toerismebureau aan om al zijn belanghebbenden – en vooral de inwoners – nauwer te betrekken.” Het resulteerde in verschillende communicatiekanalen die meetbaar effectief zijn (zie het kader onderaan dit artikel).
ONLYLYON wil uiteraard doorgaan met werken met de bewoners, met samen creëren en innoveren. Ook omdat toerisme niet het enige onderwerp is dat de bewoners bezighoudt. Milieu en duurzaamheid spelen eveneens een rol. De gemeente organiseert daarom informatiesessies over onder andere het planten van bomen in de stad en het beheer van zomerse hitte in dichtbebouwde stedelijke gebieden.
De gemeente hoopt zo samen met de bewoners vooruitgang te boeken op weg naar een duurzame toekomst voor hun leefomgeving. Delphine zegt: “Het is een vorm van bewustzijn bij bewoners die verder kan groeien. Het heeft te maken met nieuwsgierigheid en waardering voor de immense schoonheid van hun eigen district. Dit helpt hen te begrijpen waarom zoveel mensen van buitenaf komen en draagt zo bij aan het draagvlak voor toerisme.”
Het is een vorm van bewustzijn bij bewoners die verder kan groeien. Het heeft te maken met nieuwsgierigheid en waardering voor de immense schoonheid van hun eigen district. Dit helpt hen te begrijpen waarom zoveel mensen van buitenaf komen en draagt zo bij aan het draagvlak voor toerisme.
Hoewel dit nog niet in een strategie is geformuleerd, zegt Delphine: “Laten we hopen dat we met onze gezamenlijke inspanningen werken aan concrete projecten waarbij we een beroep kunnen doen op het gevoel van trots van de bewoners van de oudste wijken en op de collectieve wens om de schoonheid op een passende manier met de wereld te blijven delen.”